Nuôi Dạy Con Theo Phương Pháp Montessori: Cẩm Nang Hướng Dẫn Chi Tiết

Tổng quan về phương pháp Montessori

Phương pháp Montessori được sáng lập bởi Tiến sĩ Maria Montessori người Ý cách đây hơn một thế kỷ. Đến nay nó đã trở thành một trong những phương pháp giáo dục được ứng dụng rộng rãi trên khắp thế giới. Tại Việt Nam, phương pháp Montessori cũng ngày càng trở nên phổ biến và được nhiều bậc phụ huynh lựa chọn để nuôi dạy con trong những năm đầu đời.

Đặc trưng của phương pháp Montessori

Thế mạnh nổi bật của phương pháp Montessori là tập trung vào việc khai thác tối đa những tiềm năng cá nhân của trẻ, lấy trẻ làm trung tâm. Cha mẹ hoặc giáo viên chỉ là người hướng dẫn, hỗ trợ mà không được áp đặt bất cứ nguyên tắc cố định nào.

Phương pháp Montessori lấy trẻ làm trung tâm

Bằng cách tạo ra môi trường phù hợp với độ tuổi, cùng sự chỉ dẫn, gợi ý và hỗ trợ để trẻ tự hoàn thành hoạt động của mình.Từ đó giúp trẻ phát huy tối đa những tiềm năng cá nhân để thích ứng tốt với môi trường quanh mình. Trẻ được tôn trọng tính cá nhân hóa, đồng thời cũng học được cách tôn trọng và hợp tác cùng bạn bè và những người xung quanh.

Bên cạnh đó, một đặc trưng rất rõ nét khác của phương pháp Montessori đó là sự đề cao tính độc lập và cá thể hóa của trẻ. Mỗi đứa trẻ sinh ra là một cá thể riêng biệt với những tiềm năng, thế mạnh khác nhau. Phương pháp này sẽ giúp trẻ được tự mình trải nghiệm các hoạt động phù hợp với năng lực, sở thích… từ đó phát huy được tính độc lập, tự chủ. 

Chính bởi những đặc trưng này mà bạn sẽ nhận thấy trong những lớp học Montessori không có sự phân cách độ tuổi rõ rệt. Một lớp học có thể gồm nhiều trẻ ở những độ tuổi khác nhau. Điều đó giúp trẻ học được cách ứng xử, chia sẻ, lãnh đạo và giúp đỡ những bạn nhỏ hơn, hoặc tìm sự giúp đỡ từ những bạn lớn hơn.

Có thể nói, môi trường giáo dục là yếu tố quan trọng trong phương pháp Montessori. Trẻ cần có được môi trường tốt để tạo cảm hứng trong các hoạt động, kích thích sự thích thú tìm tòi, khám phá. Môi trường giáo dục cần tạo cho trẻ không gian cá nhân để phát huy những tiềm năng của mình. Trong môi trường Montessori các giáo cụ, tài liệu, đồ dùng phù hợp với độ tuổi là điều kiện cần thiết để trẻ học tập. 

Nguyên tắc khi nuôi dạy con theo phương pháp Montessori

Khi nuôi dạy con theo phương pháp Montessori, bạn cần nắm vững những nguyên tắc quan trọng của phương pháp này để đạt được hiệu quả tốt nhất. 

Luôn tôn trọng trẻ

Đặc trưng của phương pháp Montessori là lấy trẻ làm trọng tâm, đề cao tính tự chủ và cá nhân hóa của từng đứa trẻ. Chính vì thế, phương pháp này đòi hỏi sự tôn trọng cao với trẻ. Trong các hoạt động trẻ được tự mình lựa chọn, thực hiện theo năng lực, thời gian và tốc độ của bản thân cho đến khi hoàn thành mà không bị ép buộc.

Cho trẻ được lựa chọn và có trách nhiệm

Trẻ được quyền tự mình lựa chọn đồ chơi, giáo cụ, tài liệu học tập và có trách nhiệm với chính lựa chọn của mình. Hãy yêu cầu trẻ tự dọn dẹp đồ mà mình đã sử dụng, đặt về đúng vị trí cũ. Ngoài ra, cần thiết kế nơi để giáo cụ dùng phù hợp với độ tuổi để trẻ có thể chủ động lựa chọn và dọn dẹp.

Với phương pháp Montessori trẻ được tự mình lựa chọn và chịu trách nhiệm

Trẻ cần được độc lập

Sự độc lập là một trong những mục tiêu quan trọng mà phương pháp Montessori hướng tới. Ba mẹ nên tạo cơ hội để trẻ được tự làm những hoạt động phù hợp dưới sự giám sát để kích thích khả năng khám phá và ghi nhớ lâu hơn.

Môi trường Montessori

Môi trường giáo dục phù hợp với đặc trưng của phương pháp Montessori là rất quan trọng. Nơi học tập của con cần được trang bị đầy đủ, sắp xếp một cách gọn gàng, màu sắc tươi mới để kích thích não bộ trẻ phát triển..

Giao tiếp với trẻ

Việc giao tiếp với trẻ trong quá trình nuôi dạy là rất quan trọng. Hãy truyền đạt những thông tin, gợi ý và suy nghĩ của bạn một cách rõ ràng và cụ thể. Trẻ sẽ học được cách giao tiếp và sử dụng ngôn từ phù hợp từ chính cha mẹ và giáo viên của mình.

Cá thể hóa việc học

Hãy luôn ghi nhớ, mỗi đứa trẻ là một cá thể độc lập với những tiềm năng riêng biệt. Đừng so sánh và hãy để trẻ phát triển tự nhiên, độc lập với những khả năng, nhu cầu và sở thích riêng.

Giáo dục toàn diện

Phương pháp Montessori không chỉ dạy trẻ những môn văn hóa cơ bản, mà còn chú trọng những kiến thức phong phú từ thực tế cuộc sống, văn hóa, cảm xúc. Hãy gắn liền việc giáo dục kiến thức với kỹ năng, thể chất và cảm xúc cho trẻ.

Kiên nhẫn, yêu thương và hỗ trợ

Sự yêu thương, kiên nhẫn và hỗ trợ tích cực cho trẻ là yếu tố quan trọng khi nuôi dạy con theo phương pháp Montessori. Chỉ khi có đủ những yếu tố này mới giúp cho trẻ có được sự tôn trọng tối đa và không gian lý tưởng để phát triển những tiềm năng cá nhân.

Ưu điểm khi nuôi dạy con theo phương pháp Montessori

Sở dĩ phương pháp Montessori ngày càng trở nên phổ biến trên thế giới và được hàng triệu bậc cha mẹ lựa chọn, là bởi nó mang đến nhiều ưu điểm vượt trội cho sự phát triển trí tuệ, thể chất và nhân cách của trẻ.

Giúp trẻ phát triển trí thông minh và khả năng thiên bẩm

Với việc lấy trẻ trung tâm và chú trọng phát triển tiềm năng cá nhân, phương pháp Montessori sẽ giúp trẻ khơi dậy tính chủ động, yêu thích khám phá và tích cực học tập ngay từ nhỏ. Nhờ đó giúp phát triển trí thông minh cho trẻ, giúp cha mẹ có thể phát hiện sớm năng khiếu đặc biệt của trẻ để bồi dưỡng và phát triển.

Rèn luyện tính tự lập ở trẻ từ sớm

Với phương pháp Montessori trẻ nhận được sự tôn trọng và không gian cá nhân hóa để tự mình thực hiện các hoạt động, dưới sự gợi ý và hỗ trợ khi cần thiết. Nhờ đó trẻ được rèn luyện tính tự lập và chủ động ngay từ nhỏ.

Phương pháp Montessori rèn luyện cho trẻ sự tự lập

Giúp con cải thiện thể chất

Các hoạt động Montessori không chỉ chú trọng bồi đắp kiến thức về văn hóa, cuộc sống mà còn lồng ghép việc phát triển kỹ năng vận động tinh và phát triển thể chất cho trẻ.

Phát triển tốt về nhân cách

Trong phương pháp Montessori trẻ được tìm hiểu và học tập những bài học về kỹ năng sống, cách ứng xử, tình yêu thương, sự tôn trọng và biết giúp đỡ người khác. Đây là tiền đề quan trọng để trẻ phát triển nhân cách tốt trong tương lai.

Cách nuôi dạy con theo phương pháp Montessori

Việc ứng dụng phương pháp Montessori để nuôi dạy trẻ trong những năm đầu đời này sẽ mang lại nhiều lợi ích. Dưới đây là một số cách giúp cha mẹ dạy con theo phương pháp Montessori ngay tại nhà.

Dạy con theo phương pháp Montessori với trẻ sơ sinh

Từ 0 - 6 tuổi, cha mẹ đã có thể ứng dụng phương pháp Montessori để thúc đẩy phát triển những khả năng tiềm ẩn của trẻ. Ở giai đoạn này môi trường học tập lý tưởng nhất chính là phòng ngủ bởi đây là nơi mà trẻ dành nhiều thời gian nhất trong ngày và mang lại cảm giác dễ chịu, an toàn. Cha mẹ có thể thiết kế không gian phòng ngủ phù hợp để trẻ được khám phá và học tập tự nhiên.

• Đặt một số đồ chơi, hình ảnh phù hợp trong phạm vi tầm với của trẻ.

• Lựa chọn màu sắc nhẹ nhàng cho không gian phòng ngủ.

• Ưu tiên sử dụng các đồ dùng có vật liệu tự nhiên.

• Sắp xếp phòng ngủ gọn gàng để trẻ có không gian di chuyển.

• Lựa chọn giường hoặc đệm thấp khi trẻ ở giai đoạn biết đi để con có thể tự do di chuyển.

Phương pháp Montessori ứng dụng cho trẻ từ sơ sinh

Ngoài ra, giai đoạn sơ sinh cha mẹ cần chú trọng phát triển đa giác quan cho trẻ.

• Phát triển thị giác: Trong tháng đầu tiên hãy tích cực cho con quan sát các đồ chơi ở khoảng cách gần từ 25 - 35 cam với màu sắc đen/trắng/xám để kích thích phát triển thị giác. Khi trẻ lớn hơn, hãy để trẻ tiếp xúc với những đồ vật nhiều màu sắc hơn, kết hợp quan sát các hình ảnh phong phú, rực rỡ và khám phá môi trường thiên nhiên.

• Phát triển thính giác: Hãy duy trì việc trò chuyện thường xuyên với bé, kể cho bé nghe những câu chuyện nhẹ nhàng để gia tăng kết nối tình cảm và giúp phát triển thính giác của trẻ. Bên cạnh đó, những bản nhạc phù hợp với âm lượng vừa đủ cũng rất tốt cho sự phát triển trí não và thính giác.

• Phát triển khứu giác: Trong những tháng đầu đời mùi cơ thể mẹ, mùi hương của sữa sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn. Từ tháng thứ 3 trẻ có thể phân biệt mùi của mẹ với những người lạ khác. Từ 6 tháng hãy cho trẻ tiếp xúc nhiều mùi hương tự nhiên khác nhau để kích thích sự phát triển khứu giác.

• Phát triển xúc giác: Những hoạt động như ôm ấp, massage cho bé giúp con phát triển xúc giác ngay từ tháng đầu đời. Ở độ tuổi lớn hơn, trẻ sẽ học cách cầm nắm, cảm nhận đồ chơi, thức ăn bằng tay.

• Phát triển vị giác: Sữa mẹ là nguồn thức ăn đầu tiên của trẻ. Đến giai đoạn ăn dặm vị giác của bé phát triển nhanh chóng với việc làm quen đa dạng các thực phẩm khác nhau. Lưu ý hạn chế tối đa việc sử dụng gia vị trong năm đầu đời của trẻ để giúp vị giác cảm nhận rõ nhất và phân biệt hương vị khác nhau của các thực phẩm.

Nuôi dạy con theo phương pháp Montessori với trẻ 1 - 2 tuổi

Đây là giai đoạn trẻ đã có thể tự mình di chuyển bằng cách bò hoặc đi. Lúc này không gian học tập của trẻ không chỉ ở phòng ngủ, mà còn ở phòng khách hoặc một phòng học tập riêng nếu gia đình có điều kiện.

• Môi trường học tập Montessori: Hãy thiết lập môi trường phù hợp giúp trẻ có không gian di chuyển, leo trèo để phát triển các kỹ năng vận động.

• Đồ chơi, giáo cụ: Giai đoạn này trẻ đã rất hứng thú với nhiều loại đồ chơi khác nhau. Hãy ưu tiên những đồ chơi được làm từ vật liệu tự nhiên và nhiều màu sắc để con tự mình lựa chọn và khám phá.

• Ngôn ngữ: Đây là giai đoạn trẻ bắt đầu học nói, học cách giao tiếp bằng ngôn ngữ. Cha mẹ nên tích cực trò chuyện cùng con để giúp con kích hoạt và phát triển khả năng ngôn ngữ. Một số hoạt động Montessori giúp trẻ nâng cao vốn từ vựng và khả năng giao tiếp như: đọc sách, kể chuyện, học từ vựng theo chủ đề với thẻ học flashcard…

Trẻ giai đoạn 1 - 2 tuổi hứng thú với những đồ chơi nhiều màu sắc

Ứng dụng phương pháp Montessori khi nuôi dạy trẻ 2 - 3 tuổi

Giai đoạn 2 - 3 tuổi là quá trình trẻ từng bước hình thành tính cách và sở thích cá nhân. Lúc này trẻ đã có năng lực để tự mình thực hiện nhiều hoạt động, do đó việc rèn luyện tính tự lập cần được chú trọng hơn.

Môi trường Montessori

Ở độ tuổi này môi trường Montessori cho trẻ rất rộng từ phòng ngủ, phòng tắm đến phòng ăn. Mọi hoạt động của trẻ đều có thể ứng dụng nguyên lý Montessori để rèn luyện tính tự lập và cá nhân hóa cho trẻ, ví dụ:

• Phòng ngủ: Lựa chọn giường hoặc đệm thấp để trẻ có thể tự di chuyển lên hoặc xuống dễ dàng. Rèn luyện thói quen tự ngủ đúng giờ cho trẻ. Có thể thiết kế cho bé tủ đựng quần áo riêng để con được tự mình lựa chọn theo sở thích dưới sự gợi ý, hướng dẫn của bố mẹ.

• Phòng tắm: Tạo lập thói quen vệ sinh cá nhân hàng ngày cho trẻ. Sử dụng những dụng cụ hỗ trợ như kệ gỗ, bậc thang giúp con hình thành thói quen tự vệ sinh như rửa tay, đánh răng và biết sắp xếp đồ cá nhân đúng vị trí.

• Phòng ăn: Giai đoạn này trẻ có thể cùng ngồi ăn với gia đình để con học cách ăn đúng giờ và ứng xử phù hợp trong bữa ăn.

Giai đoạn 2 - 3 tuổi trẻ đã hình thành những sở thích cá nhân

Đồ chơi và giáo cụ

Giai đoạn 2 - 3 tuổi trẻ rất hứng thú với những cuốn sách. Cha mẹ nên dành cho con một giá sách riêng với nhiều cuốn sách thú vị. Để con được tự mình lựa chọn và hỗ trợ trẻ đọc sách. Ngoài ra những đồ chơi phù hợp với độ tuổi được sắp xếp gọn gàng trong tầm với cũng rất tốt cho sự phát triển của trẻ.

Ngôn ngữ

Giai đoạn này trẻ đã có sự phát triển vượt trội về khả năng giao tiếp. Trẻ học và bắt chước rất nhanh, vì thế cha mẹ cần là tấm gương sáng về cách trò chuyện và giao tiếp cho con.

Phương pháp Montessori khi nuôi dạy trẻ 3 - 6 tuổi

Giai đoạn 3 - 6 tuổi trẻ học tập rất nhanh với sự phát triển vượt trội của não bộ.

• Môi trường Montessori: Mọi không gian trong nhà đều là môi trường học tập của trẻ. Hãy rèn luyện cho trẻ bằng các hoạt động thực tế như giúp đỡ cha mẹ việc nhà phù hợp với độ tuổi, tự dọn dẹp sách vở, đồ chơi và đồ dùng cá nhân. Thiết kế góc học tập và khu vực vui chơi theo sở thích của bé.

• Đồ chơi và giáo cụ: Giai đoạn này cha mẹ có thể lựa chọn những món đồ chơi hoặc giáo cụ phù hợp để con được rèn luyện sự khéo léo và khả năng tập trung, thông qua những trò chơi như: tạo hình với đất nặn, nhặt đậu, gắp hạt, cắt hoa quả, đóng vai búp bê…

• Ngôn ngữ: Đây là giai đoạn tuyệt vời để trẻ phát triển ngôn ngữ mẹ để và tiếp xúc, học tập ngôn ngữ mới. Cha mẹ có thể cho con bắt đầu học tiếng Anh từ giai đoạn này với những phần mềm phù hợp như Alostar.

Như vậy, nuôi dạy con theo phương pháp Montessori là lựa chọn tuyệt vời để giúp trẻ phát triển toàn diện trong những năm tháng đầu đời. Với những triết lý và nguyên tắc riêng biệt, Montessori giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng cá nhân và sự tự lập, đây chính là bước đệm quan trọng cho tương lai sau này của trẻ.