[Góc Chuyên Gia] Tại Sao Cần Giáo Dục Sớm Cho Trẻ Từ 0 - 12 Tháng Tuổi?

Giáo dục sớm cho trẻ từ 0 - 12 tháng tuổi đã được chứng minh mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho sự phát triển thể chất và tinh thần. Thế nhưng thực hành giáo dục sớm cho trẻ như thế nào đúng cách để đạt hiệu quả tốt nhất thì không phải cha mẹ nào cũng hiểu rõ.

Có nên giáo dục sớm cho trẻ từ 0 - 12 tháng tuổi?

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ có khoảng 40 - 60% trí thông của trẻ được quyết định bởi di truyền, phần còn lại là do phương pháp giáo dục, chế độ dinh dưỡng, môi trường sống... Đặc biệt, phương pháp giáo dục có vai trò vô cùng quan trọng với sự phát triển não bộ của trẻ, nhất là trong giai đoạn từ 0 - 12 tháng tuổi. Nếu áp dụng các phương pháp giáo dục sớm trong giai đoạn này sẽ mang đến nhiều lợi ích đáng kinh ngạc.

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh mang lại nhiều lợi ích đáng ngạc nhiên

Kích thích sự phát triển trí tuệ và cảm xúc của trẻ

Giai đoạn 0 - 12 tháng tuổi não bộ phát triển nhanh chóng và hình thành các liên kết quyết định trí tuệ, cảm xúc của trẻ. Đây cũng là giai đoạn mà trẻ học hỏi rất nhanh chóng về mọi thứ xung quanh mình. Nếu được giáo dục sớm đúng cách sẽ giúp trí tuệ và thể chất của con phát triển toàn diện.

Xây dựng tính kiên nhẫn và sự hợp tác của trẻ

Từ 0 - 12 tháng tuổi là thời điểm trẻ bắt đầu định hình tính cách của bản thân, nếu ba mẹ giáo dục sớm cho con một cách khéo léo sẽ giúp con có ý thức tốt, ăn ngon, ngủ ngon. Rất nhiều phương pháp giáo dục sớm phù hợp với độ tuổi này có thể kể đến như Easy, Glenn Doman, Montessori… ba mẹ có thể tham khảo để áp dụng nhé. 

Gắn kết tình cảm giữa cha mẹ và con

Việc cha mẹ dành thời gian mỗi ngày để thực hành giáo dục sớm cho con sẽ giúp hình thành những mối liên kết tình cảm chặt chẽ với bé. Bên cạnh đó việc này còn tạo cho bé cảm giác an toàn và được yêu thương.

Giáo dục sớm cho trẻ dưới 1 tuổi đúng cách

Khi trẻ dưới 1 tuổi, cha mẹ luôn thực trực nỗi lo lắng về sự phát triển của con. Tuy nhiên nếu nắm rõ quỹ đạo về các mốc phát triển của trẻ ba mẹ sẽ đỡ áp lực và dễ dàng hơn trong quá trình nuôi dạy con phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần. Thông thường, việc giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh thường được chia làm 4 giai đoạn:

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh - 3 tháng tuổi

Từ 0 - 3 tuổi cơ thể của trẻ đang từng bước làm quen và thích nghi với môi trường bên ngoài bụng mẹ. Nếu quan sát kĩ cha mẹ sẽ nhận thấy những bước phát triển thần kỳ cả về thể chất và trí tuệ của trẻ.

• Mặc dù chưa biết nói, nhưng trẻ đã biết giao tiếp với cha mẹ thông qua tiếng khóc để biểu đạt các vấn đề của mình.

• Hệ xương của bé từng bước hoàn thiện và trở nên cứng cáp hơn, đa số các bé đã có thể ngẩng cao cổ, nâng ngực, đầu và tập lẫy khi được khoảng 3 tháng tuổi.

• Ánh mắt của trẻ thường xuyên quan sát mọi thứ xung quanh.

• Trẻ khám phá thế giới thông qua những hoạt động như cầm, nắm hoặc cố gắng với lấy các đồ vật.

Trong giai đoạn này, cha mẹ hãy cố gắng gia tăng tương tác với con bằng cách thường xuyên trò chuyện, hát ru hoặc kể chuyện.. Hãy lắng nghe thật kỹ tiếng khóc của con và tìm cách phân biệt các vấn đề con đang gặp phải thông qua tiếng khóc. Bởi đó là cách bé đang giao tiếp với bạn. 

Chuẩn bị cho bé một số món đồ chơi an toàn, có màu sắc rực rỡ và đặt trong tầm với của con để giúp con gia tăng kỹ năng cầm nắm và kích thích trẻ khám phá nhiều hơn.

Giai đoạn 0 - 3 tuổi trẻ bắt đầu làm quen và thích nghi với môi trường mới

Giai đoạn 4 - 6 tháng tuổi

Bước sang giai đoạn 4 - 6 tháng tuổi trẻ đã có bước phát triển rõ rệt so với giai đoạn trước đó. Trong thời kỳ này trẻ đã biết cách tiếp cận với mọi thứ xung quanh và cố gắng thực hiện điều mà mình muốn. Về thể chất trẻ đã có thể lẫy thành thạo, bắt đầu tập ngồi và tìm cách trườn để di chuyển cơ thể đến vị trí mình mong muốn. Bé cùng rất thích đưa tay hoặc các đồ vật khác vào miệng để cảm nhận và tìm hiểu chúng.

Khi giáo dục sớm cho trẻ 4 tháng tuổi đến 6 tháng tuổi, cha mẹ hãy chú ý mở rộng hơn không gian hoạt động của trẻ. Thay vì chỉ bó hẹp trong phạm vi của chiếc giường, hãy bố trí một căn phòng đủ rộng và an toàn với những món đồ chơi phù hợp để kích thích trẻ vận động và khám phá. Đừng quên thường xuyên trò chuyện với bé và cho bé nghe nhạc để kích thích sự phát triển vùng ngôn ngữ trên não bộ của trẻ.

Giai đoạn 4 - 6 tuổi hãy mở rộng không gian hoạt động của trẻ

Giáo dục sớm cho trẻ 7 - 9 tháng tuổi

Khi được 7 - 9 tháng tuổi trẻ đã có khả năng di chuyển nhất định. Nhiều trẻ có thể bò thành thạo đến vị trí mong muốn của mình. Khả năng vận động tay của trẻ tốt hơn, bé có thể nhìn xa, quan sát chi tiết hơn và bắt đầu thể hiện những nét tính cách riêng biệt.

Ở giai đoạn này cha mẹ đã có thể bắt đầu thiết lập những thói quen và một số quy định đơn giản cho trẻ để hình thành tính kỷ luật. Đây cũng là giai đoạn trẻ đã có thể bập bẹ tập nói một số từ đơn giản, vì thế hãy tăng cường trò chuyện với bé. Hãy tạo điều kiện cho bé được khám phá môi trường bên ngoài nhiều hơn để mở rộng thế giới của bé. Thời kỳ này trẻ vô cùng tò mò và thích khám phá mọi thứ, vì thế cha mẹ hãy để con được tiếp xúc và học hỏi nhiều nhất có thể.

Giai đoạn 7 - 9 tháng tuổi trẻ bắt đầu hình thành thói quen và cảm xúc

Giai đoạn 10 - 12 tháng tuổi

Từ 10 - 12 tuổi là giai đoạn đánh dấu bước phát triển rất rõ rệt của trẻ. 

• Bé có thể sử dụng tay khéo léo và thành thạo hơn. Nhiều bé có thể tự xúc ăn bằng thìa hoặc dĩa.

• Hầu hết các bé đã có thể đứng vững và chập chững bước đi.

• Một số bé đã nói được một số từ đơn giản như bà, bố, mẹ...

• Bé đã hình thành thói quen, sở thích và bộc lộ cảm xúc của mình rõ rệt hơn.

Đây là thời điểm rất quan trọng mà cha mẹ cần đồng hành với bé. Hãy để bé đi chân trần nhiều hơn giúp phát triển xúc giác ở chân và nâng cao sự phát triển thể chất. Cho bé được chạy nhảy nhiều hơn ở môi trường bên ngoài để bé có không gian khám phá thế giới rộng lớn. Giai đoạn này cũng quyết định rất nhiều đến tính cách của trẻ, vì thế cha mẹ hãy kiên nhẫn trò chuyện, giải thích cho bé đúng - sai, dạy bé cách tự đứng dậy khi ngã và không đổ lỗi mỗi khi gặp vấn đề. 

Bên cạnh đó hãy chuẩn bị cho bé một số món đồ chơi phù hợp như gấu bông, xếp hình khối gỗ, bóng... để giúp bé rèn luyện sự kiên trì và khéo léo của đôi tay.

Giai đoạn 10 - 12 tháng tuổi rất quan trọng với sự phát triển của trẻ

Các phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh từ 0 - 12 tháng tuổi

Giáo dục sớm cho trẻ dưới 1 tuổi cần tập trung vào việc kích thích 5 giác quan của trẻ, phát triển thể chất và chăm sóc những cảm xúc đầu tiên của bé. Để việc giáo dục sớm đạt hiệu quả cao, cha mẹ có thể tham khảo những phương pháp giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh dưới đây.

Phương pháp Glenn Doman

Phương pháp Glenn Doman được xây dựng trên nguyên lý về khả năng chụp ảnh nguyên mảng của não bộ trẻ. Phương pháp này sử dụng các các thẻ flashcard và dotcard với những hình ảnh khác nhau về đồ vật, con vật với màu sắc tương phản cao để kích thích não bộ ghi nhớ nhanh chóng. Nhờ đó giúp trẻ phát triển tốt trí thông minh và gia tăng hiểu biết về thế giới xung quanh.

Phương pháp Glenn Doman thường được áp dụng cho các bé từ 3 tháng tuổi trở lên. Quy tắc quan trọng khi sử dụng các thẻ Flashcard hoặc dotcard đó là cha mẹ sẽ giới thiệu một số lượng thẻ nhất định mỗi ngày và lặp lại nhiều lần trong ngày. Thay đổi các cụm thẻ trong những ngày tiếp theo để mở rộng khả năng ghi nhớ của trẻ.

Phương pháp Montessori

Phương pháp nuôi con Montessori đề cao sự tương tương của trẻ thông qua các giáo cụ trực quan được sử dụng dưới sự hướng dẫn của giáo viên hoặc cha mẹ. Phương pháp này lấy trẻ làm trung tâm và coi trọng không gian riêng, cũng như tính tự chủ của trẻ. Với phương pháp này trẻ được khuyến khích phát triển tự nhiên, hình thành các kỹ năng xã hội từ sớm, kích thích khả năng tư duy của não bộ và tăng khả năng tiếp nhận thông tin của trẻ.

Khi áp dụng phương pháp montessori trẻ không bị phụ thuộc quá nhiều vào người hướng dẫn. Ngược lại trẻ là người tự quyết định loại giáo cụ sẽ sử dụng, hay trình tự của các hoạt động. Còn giáo viên hay cha mẹ chỉ đóng vai trò là người đồng hành, quan sát, hướng dẫn và hỗ trợ trẻ khi cần thiết.

Phương pháp Montessori luôn lấy trẻ làm trung tâm

Phương pháp Shichida

Shichida là phương pháp giáo dục sớm cho trẻ rất nổi tiếng tại Nhật Bản. Phương pháp này giúp kích thích sự phát triển song song của hai bán cầu não thông qua nhiều hoạt động thúc đẩy nhận thức như vận động tinh, phân biệt những đặc tính của các đồ vật khác nhau, sử dụng flashcard... Đặc biệt phương pháp này rất coi trọng việc giáo dục đạo đức và nuôi dưỡng cảm xúc của trẻ từ sớm. 

Phương pháp Shichida tuân thủ 3 nguyên tắc chính bao gồm: 

• Tình yêu thương: Giáo dục xuất phát từ trái tim, để trẻ cảm nhận được tình yêu thương từ gia đình và hướng dẫn trẻ biết cách biểu lộ tình cảm và dành yêu thương cho mọi người.
• Sự nghiêm khắc: Yêu thương không đồng nghĩa với chiều chuộng vô điều kiện. Cha mẹ cần có những nguyên tắc nhất định mà bé phải tuân thủ.
• Sự tin tưởng: Dành cho con sự tin tưởng và không gian riêng để bé được tự quyết định và giải quyết vấn đề của mình.

Phương pháp đa giác quan

Đa giác quan là phương pháp giáo dục sớm mà trẻ được vận dụng nhiều giác quan như nghe, ngửi, nhìn, nếm, sờ... trong cùng một thời điểm để thực hiện một vấn đề. Khi đó mỗi giác quan sẽ mang đến cho bé các thông tin riêng biệt và não bộ sẽ tổng hợp, phân tích để đưa ra kết quả.

Cốt lõi của phương pháp đa giác quan là khi trẻ cảm thấy hứng thú với một đề tài nào đó, hãy để bé được tiếp cận và học hỏi bằng nhiều giác quan nhất có thể. 

Sự phối hợp cùng lúc của các giác quan sẽ giúp tăng các kết nối thần kinh để tiếp nhận dẫn truyền thông tin nhanh hơn. Đồng thời não bộ phải hoạt động không ngừng để liên tục xử lý các thông tin đó. Nhờ vậy mà trẻ tăng cường được khả năng nhận biết, tư duy và ghi nhớ.

Ở lứa tuổi 0 - 12 tháng tuổi là giai đoạn phát triển vượt trội các giác quan, vì thế phương pháp này đặc biệt phù hợp. Cha mẹ không nên quá bao bọc trẻ mà khiến con mất đi cơ hội được cầm, nắm, nếm… các đồ vật xung quanh. Bởi chính những hành động này là cách để trẻ khám phá và học hỏi về thế giới quanh mình.

>> Tham khảo thêm: Cách phát triển đa giác quan cho trẻ

Phương pháp đa giác quan giúp kích thích não bộ hiệu quả

Lưu ý khi giáo dục sớm cho trẻ từ 0 - 12 tháng tuổi

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh từ 0 - 12 tháng tuổi đã được nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh mang lại những lợi ích bất ngờ. Tuy nhiên, khi vận dụng các phương pháp giáo dục sớm cho bé, cha mẹ cần lưu ý một số vấn đề dưới đây.

• Tạo tâm lý thoải mái, không gây áp lực: Hãy luôn nhớ rằng trẻ 0 - 12 tháng tuổi còn rất nhỏ, vậy nên các phương pháp giáo dục sớm có thể không mang lại hiệu quả thấy rõ ngay lập tức hàng ngày, mà cần có một quá trình. Bên cạnh đó, mỗi em bé là một cá thể riêng biệt với khả năng phát triển khác nhau. Vì thế cha mẹ hãy chuẩn bị một tập lý thật thoải mái, đừng tự gây áp lực cho chính mà và vô tình tạo áp lực lên cho bé.

• Tăng cường giao tiếp và tương tác với trẻ: Giao tiếp và tương tác liên tục với bé là chìa khóa quan trọng trong quá trình giáo dục sớm. Cho dù ở thời điểm này bé chưa biết nói hoặc đáp lại những câu hỏi, lời nói của cha mẹ thì cũng đừng chán nản mà hãy cố gắng duy trì sự tương tác thường xuyên với bé. Bởi điều này có ý nghĩa rất quan trọng với sự phát triển trí tuệ và ngôn ngữ của con.

• Gia tăng các hoạt động phát triển giác quan: Khi các giác quan được kích thích thường xuyên sẽ làm gia tăng các liên kết thần kinh của não bộ. Mỗi giác quan đều mang đến một khía cạnh thông tin khác nhau, từ đó kích thích não bộ thường xuyên phân tích và tổng hợp thông tin. Điều này đặc biệt có lợi cho sự phát triển trí tuệ của trẻ.

Giáo dục sớm cho trẻ từ 0 - 12 tháng tuổi mang ý nghĩa quan trọng và những lợi ích đáng ngạc nhiên đối với sự phát triển trí tuệ và thể chất của trẻ. Tuy nhiên cha mẹ cần tìm hiểu kỹ và áp dụng đúng phương pháp để quá trình giáo dục sớm cho trẻ đạt hiệu quả tốt nhất.